OSMANLI İLMİYE SINIFINDA İSTİHDAM PROBLEMLERİ VE BEŞİK ULEMALIĞI UYGULAMASI; İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİM İLKELERİ AÇISINDAN BİR ANALİZ
Özet
Osmanlı Devleti Türk tarihinin en uzun ve en kudretli devletidir. Bir devlet olarak kurumsallaşma sürecinde, kendine özgü bir eğitim sistemi kurmuştur. Bu sistemin temelinde ise medreseler vardır. Medrese mezunları kadılık, müftülük ve müderrislik gibi farklı alanlarda kamu hizmeti sunan ilmiye sınıfı mensuplarıdır. Osmanlı Devletinin kurumsal yapılarının inşasında Fatih Sultan Mehmed`in Teşkilat Kanunnamesi oldukça belirleyici olmuştur. Bu kanunnameye istinaden, ilmiye sınıfına mensup kişilerin erkek çocukları kadılık, müftülük ve müderrislik gibi bazı devlet kadrolarında istihdam edilmiş ve birçok imtiyaza sahip olmuşlardır. Beşik ulemalığı adı verilen bu yöntem uygulanmaya başladığından beri eleştiri konusu olmuş, Osmanlı eğitim sisteminin ve devlet düzeninin bozulmasında beşik ulemalığı uygulamasının çok büyük bir rolü olduğu birçok tarihçi ve araştırmacı tarafından ifade edilmiştir. Bu çalışmada Osmanlı ilmiye sınıfı, medrese sistemi, beşik ulemalığı uygulamaları ve beşik ulemalığının günümüzde genel kabul görmüş bazı insan kaynakları yönetim ilkeleri açısından analizi yapılacaktır
Referanslar
Aktürk, S. (2017). 1900 ve 1907 Yılları Arası Mardin Mekteb-i İdâdîsi'nin Ders Programı ve Muallim Tayin İşlemleri. Mukaddime. 8(1): 117-135.
Akün, Ö. F., “Hayrullah Efendi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 17, İstanbul, 1998, 67-75.
Akyüz, Y. (2010). Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Ardıç, E., “Yüzde 1 ile İktidar”, Sabah Gazetesi, 16 Ocak 2022.
Aşkın, D. (2019). Osmanlı’da Kurumsal Eğitim Sisteminin Bozulması ve Sosyolojik Boyutları. Uluslararası Türkoloji Araştırmaları Sempozyumu Tam Metin Kitabı (ss 339-346). Düzenleyen Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van. 26-28 Eylül 2019.
Atar, F., “Fetva”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 12, İstanbul, 1995, 486-496.
Baltacı, C. (1976). XV-XVI. Asırlarda Osmanlı Medreseleri: Teşkilat/Tarih. İstanbul: İrfan Matbaası.
Baltacı, C., “Arpalık”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 3, İstanbul, 1991, 392-393.
Bozkurt, N., “Medrese”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 28., Ankara, 2003, 323-327.
Buzpınar, Ş. T., “Nakibüleşraf”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 32, İstanbul, 2006, 322-324.
Cihan, A. (2007). Osmanlı’da Eğitim. İstanbul: 3F Yayınevi.
Çelik, M. (2017). Osmanlı Medreseleri Çerçevesinden Bakıldığında Batı’daki Universitas Kavramı Ne Anlama Gelir? Uluslararası Osmanlı Medreseleri Sempozyumu Bildiri Özetleri Kitabı (ss. 39-40), Düzenleyen Sakarya Üniversitesi Osmanlı Araştırmaları Merkezi, Sakarya. 4-5 Mayıs 2017.
Dalyan, M. G. (2019). Medreselerdeki Beşik Ulemasından Üniversitelerdeki Modern Ulemalara. Akademi Adıyaman Üniversitesi Bilim Kültür Dergisi.(21): 98-101.
Danışman, Z., (1972). Koçibey Risalesi. Ankara: M.E.B. Yayınevi.
Ekinci, E. B., (2005). İslam Hukukunda Değişmenin Sınırı. İstanbul: Arı Sanat Yayınevi.
Ekinci, E.B., “Osmanlı Medreselerinde Fen Dersleri Okutulmaz Mıydı?”, Türkiye Gazetesi, 13.12.2021.
Erdoğan, M. C. (2017). Nasihatnameler Işığında Osmanlı’da “Beşik Ulemalığı”nın Eleştirisi. Uluslararası Osmanlı Medreseleri Sempozyumu Bildiri Özetleri Kitabı(ss. 61-62), Düzenleyen Sakarya Üniversitesi Osmanlı Araştırmaları Merkezi, Sakarya. 4-5 Mayıs 2017.
Ergün, M. (2005). Medreseler Ve İmam-Hatip Liseleri. Ülkemizde Laik Eğitim Sisteminde Sosyal Bilim Olarak Din Öğretimi Kurultayı. Bildiri ve Tartışmalar, Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınları (ss 109-121). 7-9 Nisan 2005.
Gökyay, O. Ş., (1970). Beşik Ulemâsı. Türk Dili Dergisi. 22(224): 94-109.
Güler, Ü. (2019). Osmanlı Sosyal Hayatında Mollalar: 18. Ve 19. Yy. Diyarbekir Örneği. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi. 11 (2): 860-895.
Gündüz, M. (2013). Ahmed Hikmet Müftüoğlu and History of Turkish Education in 16th Century. International Online Journal of Educational Sciences, 5(2): 462-473.
Güney, S., (2015). İnsan Kaynakları Yönetimi. Ankara: Nobel Yayınevi.
İpşirli, M., “İlmiye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 22, İstanbul, 2000, 141-145.
İpşirli, M., “Kazasker”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 25, Ankara, 2002, 140-143.
İpşirli, M., “Medrese”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 28., Ankara, 2003, 327-333.
İpşirli, M., “Müderris”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 31, Ankara, 2006, 468-470.
İpşirli, M., “Şeyhülislam”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 39., İstanbul, 2010, 91-96.
Kars, R. (2020). Osmanlı Devleti’nde İlmiye Mensuplarına İlişkin Yozlaşmanın Mühimme Defterlerindeki Yansımaları (1600- 1800). MECMUA - Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 5(10): 347-368.
Kenan, S. (2010). III. Selim Dönemi Eğitim Anlayışında Arayışlar. Seyfi Kenan (ed.) Nizâm-ı Kadîm’den Nizâm-ı Cedîd’e III. Selim ve Dönemi- Selim III and His Era from Ancien Rėgimeto New Order, İstanbul: İSAM Yayınları, s.129-163.
Kenan, S. (2013). Türk Eğitim Düşüncesi ve Deneyiminin Dönüm Noktaları Üzerine Bir Çözümleme. Osmanlı Araştırmaları. 41(41): 1-31.
Kuran-ı Kerim, Nisa Suresi, 58.
Kuran-ı Kerim, Zümer Suresi, 8-9.
Ortaylı, İ., “Kadı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 24, İstanbul, 2001, 69-73.
Özcan, A. (1982). Fatih'in Teşkîlat Kanûnamesi ve Nizam-ı Âlem İçin Kardeş Katli Meselesi. Tarih Dergisi. (33): 7-56.
Somel, S. A. (2010). Osmanlı’da Eğitimin Modernleşmesi 1839-1908. İstanbul: İletişim Yayınları.
Şanal, M. (1999). Eşref efendizâde Mehmet Şevketi'nin Medreselere İlişkin Islahat Düşünceleri ve Çözüm Önerileri. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM. 10(10): 193-218.
Şimşirgil, A.,& Ekinci, E. B., (2008). Ahmet Cevdet Paşa ve Mecelle. İstanbul: KTB Yayınları.
Taşkın, Ü. (2008). Klasik Dönem Osmanlı Eğitim Kurumları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 1(3): 343-366.
Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilâtı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Yancı, Ü. (2016). 18. Yüzyıl Osmanlı Medreselerinde Müderrislerin Atanma Usulleri. Journal of World of Turks/Zeitschriftfür die Welt der Türken. 8(1):395-419.
Yancı, Ü. (2017a). Osmanlı İlmiye Teşkilatında Mülâzemet Yolları (RKR 97, RKR 107 Ve RKR 134 Numaralı Mülâzemet Defterleri’ne Göre). 1.Uluslararası Türklerin Dünyası Sosyal Bilimler Sempozyumu Bildiri Kitabı(ss. 37-56). Düzenleyen Türklerin Dünyası Enstitüsü ve GotseDelcev Üniversitesi. Antalya. 11-14 Mayıs 2017.
Yancı, Ü. (2017b). Kazasker Ruznâmçe Defterleri Verilerine Göre Osmanlı Devleti’nde İlmiye Teşkilatına Dair Problemler. Uluslararası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Sempozyumu Tam Metin Bildiri Kitabı (ss. 541-552). Düzenleyen Türk Dil Kurumu ve Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi. Bandırma 3-5 Kasım 2017.
Yancı, Ü. (2018). 18. Yüzyıl Osmanlı Medreselerinde Müderrislerin İstihdam Sorunu. 5. Uluslararası Tarih Eğitimi Sempozyumu Tam Metin Bildiriler Kitabı (ss. 342-355) Düzenleyen Türk Tarih Kurumu ve İstanbul Üniversitesi. İstanbul. 10-12 Mayıs 2018.
Yıldız, İ. (2010). Osmanlı'da Medrese: İşleyiş Tarzı ve Ortaya Çıkan Sorunlar. Vakıflar Dergisi. (33): 125-140.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Dergimizde yayımlanan makaleler, 